İngilizce Kasaba Ne Demek? “Sadece Town” Demek Yetmiyor
“Kasaba = town” eşitlemesini çekinmeden sarsıyorum. Çünkü bu çeviri, pratikte sık sık yanılgıya sürüklüyor: Bir Britanyalı “market town” dediğinde gözünün önüne tarihsel bir ticaret yerleşimi gelir; bir Amerikalı “small town” dediğinde ise aklına daha çok sosyolojik bir atmosfer, kapalı ama güvenli bir topluluk gelebilir. Peki bizim “kasaba” dediğimiz şey hangisi? Dil, haritalardan daha inatçı: sınırlar, idari statüler ve toplumsal imajlar dilden dile büyük oynamalar yapıyor. Tartışalım.
“Town”ın İnce Ayarı: City, Village, County ve Diğerleri
“Town”u anlamak için önce komşu kavramları yerli yerine koymak şart.
Birleşik Krallık Çerçevesi
– City: Tarihsel olarak katedral statüsüyle, bugünse “resmen city ilan edilmiş” büyük yerleşimlerdir.
– Town: Kırsaldan daha yoğun, village’dan büyük; pazarı, belediyesi, merkezi olan yerleşimler. “Market town” (pazar kasabası) gibi alt türleri vardır.
– Village: Daha küçük, çoğu zaman bir kilise ve pub etrafında örgütlenen yerleşimler.
– County: İl benzeri idari bölge; “kasaba” değildir (sık yapılan bir yanlış: county ≠ kasaba).
– County town: İl merkezi anlamına gelir; “ilçe değil, ilin idari kasabası” gibi düşünülebilir.
ABD Çerçevesi
– City/Town: Eyalet yasalarına göre değişir. New England’da “town” belediyesi olan temel yerel yönetim birimi iken başka eyaletlerde “city” daha baskın statüdür.
– Township: Bazı eyaletlerde alt-idari birim; “kasaba”ya bire bir karşılık değildir.
– Borough: Pennsylvania veya Alaska gibi yerlerde ayrı bir yerel statü; yine “kasaba” diye geçiştirilince anlam kayar.
Bu tablo bize şunu söyler: “Kasaba”yı İngilizceye taşırken bağlamı (ülke, hukuk, tarih) görmezden gelirsek, kelimenin kültürel ağırlığını budarız. Peki bu neden önemli? Çünkü metinlerimiz yalnızca kelime taşımıyor; bir ülkenin idari mantığını, sınıf ilişkilerini, hatta toplumsal hayal gücünü de taşıyor.
“Small-Town”ın Yükü: Sıcaklık mı, Darlık mı?
“Small-town” İngilizcede iki karşıt çağrışımı aynı anda sürükler:
– Olumlu: Yakın topluluk bağları, güven, yavaş yaşam (“small-town values”).
– Olumsuz: Kapanmış ufuklar, muhafazakâr baskılar, dışarıya kuşku (“provincial”, “parochial”).
Bizdeki “kasaba sıkıntısı” anlatılarıyla büyük akrabalık kurar. O hâlde “kasaba = town” demek teknik olarak doğruyken, “small-town”ın sosyolojik imalarını çevirmekte dikkatli olmak gerek. “Kasaba kültürü”, “kasaba baskısı” gibi ifadeler için small-town mindset/pressure gibi yapılar daha yerinde olabilir.
Dilbilgisel Tuzaklar: Town Hall, Downtown, Old Town
– Town hall = belediye binası; “kasaba salonu” değil. Büyük şehirde de “town hall meeting” yapılır.
– Downtown = şehir merkezi (ABD odaklı); kasabayla sınırlı değildir.
– Old town = eski şehir; turistik tarihi merkez (ör. “Prague Old Town”).
– Out of town = Şehir dışı; “kasaba dışı” diye daraltılırsa bağlam küçülür.
– Ghost town = Terk edilmiş yerleşim; “hayalet kasaba” çoğu zaman doğru ama bazen tarihî şehirler için de kullanılır.
– Boomtown = Ani ekonomik patlamayla büyüyen yerleşim; “maden kasabası” gibi bağlama göre özelleştirilebilir.
Çeviri Neden Politik Bir Eylemdir?
“Kasaba” dediğimizde yalnızca nüfusu, binaları, meydanı çevirmiyoruz; sınıf ilişkilerini, hareketliliği, merkezin çevreye bakışını da yeniden kuruyoruz. Bir romanda “kasaba”yı “town” diye çevirmek yetebilir; ama bir hukuk metninde “district, municipality, county, borough” ayrımlarına dikkat edilmezse gerçek bozulur. Gazetecilikte “kasaba” diye anılan bir yerin İngilizce haberinde statü yanlışsa, okuyucu başka bir gerçeklik hayal eder.
Eleştirel Kıstas: Hangi Soruları Soruyoruz?
1) Bu “kasaba” hangi ülkede? İngiltere’de mi, ABD’de mi, Türkiye’de mi?
2) Metnin amacı ne? Duygusal atmosfer mi, idari sınıflama mı, turistik tanıtım mı?
3) Yazının tonunda “small-town”ın olumsuz imaları isteniyor mu, yoksa topluluk sıcaklığı mı vurgulanmalı?
4) Okurun zihninde hangi görüntü canlansın istiyoruz: pazar yeri olan tarihî bir merkez mi (market town) yoksa belediye statülü küçük bir yerleşim mi (town/municipality)?
Pratik Çeviri Stratejileri
– Nötr bağlam: Town tercih edin (“a coastal town”, “Anatolian town”).
– İdari vurgu: Ülkeye göre municipality, borough, township ayrımlarını araştırın.
– Kültürel çağrışım: “Kasaba ruhu/atmosferi” için small-town vibe/ethos.
– Turizm içeriği: Tarihî merkezler için old town sabittir.
– Gazetecilik: İl düzeyi için province/county, ilçe için district; karıştırmayın.
Provokatif Sorular: “Kasaba”yı Kim Tanımlar?
“Kasaba”yı nüfus mu belirler, yoksa merkeze mesafe mi? İngilizce “small-town”ın olumsuz imalarını çevirmeye aynen taşımalı mıyız, yoksa metnin adalet hissine göre yumuşatmalı mıyız? Bir turizm yazısında “old town” romantize edilirken, aynı mekân bir haber metninde neden “yoksulluk”la etiketleniyor? Dil mi mekânı şekillendirir, yoksa mekân mı dili? Bugün “kasaba” dediğimiz yer yarın “şehir” olursa, tercüme arşivlerimiz nasıl güncellenecek?
Sonuç: Bir Kelimeden Fazlası
“İngilizce kasaba ne demek?” sorusunun dürüst yanıtı: Çoğu bağlamda “town”. Ama iyi çeviri, doğru kelimeyi seçmek kadar doğru toplumsal çerçeveyi kurmaktır. Haritaların, yasaların ve kültürel imaların kesiştiği yerde “kasaba” bir ölçü biriminden çok, bir hikâye türüdür. Hikâyeyi küçültürsek, gerçeği de küçültürüz.
Söz Sende: Hangi “Kasaba” Seninki?
Sen “kasaba” dendiğinde hangi görüntüyü görüyorsun: pazar kurulan meydan mı, yavaş akan hayat mı, yoksa daralan ufuklar mı? İngilizcede “town/small-town/old town” ayrımlarını nerede yeterli, nerede yetersiz buluyorsun? Kendi örneklerini ve itirazlarını paylaş—çünkü bu tartışma, tek bir kelimenin değil, yaşadığımız yerlerin ve onların bizde bıraktığı izlerin tartışması.