Atatürk 3: Modern Türkiye’nin Siyasal Dönüşümünde Yeni Bir Dönem
Bugünün siyasal dinamiklerine baktığımızda, iktidarın ve gücün nasıl şekillendiğini anlamak, yalnızca tarihsel bir bakış açısıyla yetinmekle mümkün olmayacaktır. Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet’in bugünkü hali, toplumun sürekli değişen yapılarıyla etkileşim içinde gelişti. Ancak bu dönüşümün, kurumsal yapılar, ideolojiler ve yurttaşlık hakları açısından ne anlama geldiğini anlamak için sadece kurucu liderin izlediği yolu değil, aynı zamanda bu yolun toplumsal yansımalarını, iktidar ilişkilerini, meşruiyet arayışlarını ve demokrasiye olan etkileşimlerini incelemeliyiz.
Siyaset biliminde, özellikle güç ve iktidarın nasıl işlerlik kazandığını anlamak, demokrasinin dinamiklerini çözümlemekle yakından ilişkilidir. Bugün, toplumsal düzenin ve demokratik meşruiyetin nasıl şekillendiği sorusu, sadece bireysel özgürlüklerin değil, aynı zamanda devletin temellerine dayalı kurumsal yapılar ve ideolojik bütünlükle ilgilidir. Bu yazıda, Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet’in 3. aşamasına, yani günümüz Türkiye’sine yönelik bir analiz yaparken, bu kavramlar çerçevesinde bir değerlendirme yapmayı hedefleyeceğiz.
İktidarın Dinamikleri: Meşruiyet ve Kurumsal Yapılar
Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Atatürk, sadece yeni bir devlet kurmakla kalmadı, aynı zamanda bu devletin meşruiyetini de kurumsal bir temele oturtmaya çalıştı. Ancak bu meşruiyetin sağlanabilmesi için sadece halkın iradesine dayalı bir seçim ya da çoğunluğun kararı yeterli değildi. Atatürk, devletin ideolojik temellerini kurarak, yeni bir toplumsal sözleşme yaratmaya çalıştı. Bu bağlamda meşruiyet, yalnızca halk iradesiyle değil, aynı zamanda halkın “doğru” bir şekilde yönlendirilmesi gerektiği düşüncesiyle şekillendi.
Bugün, iktidarın meşruiyetini sorgularken, bu ideolojik temellerin ne kadar sürdürülebilir olduğu sorusu önem kazanıyor. Son yıllarda artan tartışmalar, özellikle halkın iradesi ve iktidarın halkı temsil etme biçimi üzerine yoğunlaşıyor. Peki, bir iktidarın meşruiyeti, yalnızca halkın istediği şekilde mi şekillenir, yoksa toplumsal normlara ve ideolojilere ne kadar uyum sağlandığı da önemli midir? Modern demokrasilerde, “güç” ve “meşruiyet” arasındaki bu ilişkiyi sorgulamak, her dönemde olduğu gibi bugünkü Türkiye’de de kritik bir rol oynuyor.
Demokrasi, Katılım ve İdeolojiler: Yurdun Kenarından Merkeze
Demokratik bir toplumda yurttaşlık, yalnızca oy kullanmakla sınırlı kalmaz. Gerçek demokrasi, bireylerin toplumsal ve siyasal süreçlere aktif katılımını gerektirir. Atatürk, halkı eğitmeyi, toplumu bilinçlendirmeyi ve onları devletin işleyişine dahil etmeyi hedefledi. Ancak zamanla, devletin ideolojik şekillenmesi ve devletin uyguladığı politikaların merkezileşmesi, halkın gerçek anlamda katılımını zorlaştırabilir hale geldi. Bu bağlamda, Türkiye’de yurttaşlık anlayışının evrimi de ilginç bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır.
Bugün, toplumsal katılımın ne kadar derinleştiği ve yurttaşların siyasal süreçlere dahil olma biçimlerinin demokratikleşip demokratikleşmediği büyük bir tartışma konusudur. Sosyal medya, sivil toplum kuruluşları ve çeşitli sivil itaatsizlik hareketleri, katılımın farklı boyutlarını ortaya koyuyor. Ancak burada dikkat edilmesi gereken bir nokta vardır: Demokrasi, yalnızca kurumlar üzerinden değil, aynı zamanda halkın kendisini ifade edebilme kapasitesiyle de şekillenir. Yani, halkın siyasal yaşamda aktif rol alması, sadece seçim sonuçlarıyla değil, aynı zamanda gündem belirleme ve karar alma süreçlerindeki yerleriyle de ölçülmelidir.
Peki, mevcut Türkiye’de halkın iktidar üzerindeki etkisi ve katılım düzeyi gerçekten demokratik mi? Yoksa toplumsal, ideolojik ve ekonomik yapılar bu katılımı sınırlıyor mu? Bu sorular, günümüz Türkiye’sinin siyasal yapısını anlamak açısından oldukça önemli bir yer tutmaktadır.
İdeolojilerin Gücü: Tek Parti Döneminden Bugüne
Atatürk’ün kurduğu Cumhuriyet, laiklik, milliyetçilik, halkçılık gibi güçlü ideolojik temeller üzerine inşa edilmiştir. Ancak bu ideolojiler, zamanla, iktidar sahipleri tarafından farklı şekillerde yorumlanmış ve bazen yozlaştırılmıştır. Bu durum, toplumsal dinamiklerin değişmesiyle paralel bir süreç olarak, iktidarın şekillenmesinde önemli bir etki yaratmıştır.
Bugün Türkiye’deki iktidar ilişkilerinin, özellikle son yıllarda, oldukça ideolojik bir yapıya büründüğünü söylemek mümkündür. Bu ideolojik yapının toplumsal düzeni nasıl şekillendirdiği, kuşkusuz demokrasinin derinliğiyle doğrudan ilişkilidir. İdeolojilerin, bireylerin kimliklerini, düşünme biçimlerini ve hatta eylemlerini şekillendirme gücü, toplumsal huzur ve barış açısından büyük bir rol oynamaktadır. Bu anlamda, Atatürk’ün Cumhuriyet’i kurarken kullandığı ideolojik çerçeve ile mevcut iktidar arasındaki ideolojik farklılıklar, Türkiye’nin gelecekteki demokratik gelişimi açısından kritik bir sorudur.
Karşılaştırmalı Örnekler: Demokrasiye Giden Yol
Türkiye, demokrasiye geçiş noktasında bir çok ülke ile benzerlikler ve farklılıklar gösteriyor. Dünyadaki bazı ülkelerde, tek parti yönetimlerinin halkı nasıl dışlayıp ve toplumsal yapıları nasıl merkezileştirdiğini görebiliyoruz. Örneğin, Sovyetler Birliği’nde tek parti yönetiminin halkı dışlaması ve ideolojik tekçiliğin getirdiği baskılar, Türkiye için uyarıcı bir ders olmuştur. Bugün, demokrasinin evrimine dair daha fazla tartışma yapılması gerektiği, sadece ideolojilerle değil, iktidarın toplumu nasıl yönlendirdiğiyle de alakalıdır.
Türkiye’nin farklı dönemlerinde yaşadığı siyasi evrim, toplumsal katılımın ve demokratikleşmenin ne kadar zorlayıcı bir süreç olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, modern Türkiye’de iktidar, kurumlar ve ideolojiler arasındaki ilişkiyi tartışırken, bu ilişkilerin meşruiyet ve katılım gibi temel kavramlarla ne ölçüde şekillendiğini anlamak, ülkenin geleceği için kritik bir soruyu gündeme getiriyor: Demokrasi, yalnızca kurumlarla mı işliyor, yoksa halkın aktif katılımıyla mı?